De Jonge Akademie Dashboard - Verkiezingen 2025

In aanloop naar de verkiezingen van 2025 hebben we drie speerpunten geformuleerd en politieke partijen opgeroepen om deze op te nemen in hun verkiezingsprogramma’s. Vervolgens hebben we de verkiezingsprogramma’s op onderzoek, hoger onderwijs en internationalisering geanalyseerd. De uitkomsten van deze analyse lees je in het De Jonge Akademie Dashboard. Dit is geen stemadvies, maar een middel om inzichtelijk te maken welke keuzes partijen maken die de toekomst van wetenschap en jonge onderzoekers raken.

Download het Dashboard

Analyse: Grote meerderheid partijen wil investeren in wetenschap

De Jonge Akademie analyseerde de verkiezingsprogramma’s van veertien van de vijftien partijen die meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2025.[1] De focus lag daarbij op de mate waarin de partijstandpunten over onderzoek, onderwijs en internationalisering overeenkomen met onze speerpunten. Hieruit komen enkele opvallende trends naar voren.

Investeren in onderzoek en ontwikkeling

Van de veertien partijen spreekt een grote meerderheid (elf) zich uit voor het belang van investeren in onderzoek en ontwikkeling. Zeven partijen onderschrijven ook expliciet de Lissabon-doelstelling om 3% van het bruto binnenlands product (bbp) te investeren in onderzoek en innovatie. Vrijwel alle partijen willen bovendien investeren in onderwijs, maar richten zich daarbij meestal op specifieke opleidingen in plaats van op het hele onderwijsstelsel. Slechts vier partijen – met name de ChristenUnie, D66, de SP en Volt – geven aan te willen investeren in de ‘volle waaier’ van het onderwijs: mbo, hbo en wo.

Ongebonden onderzoek en de breedte van de wetenschap

Vier van de veertien partijen, de ChristenUnie, D66, NSC en SP, hechten expliciet waarde aan ongebonden onderzoek. Opvallend is daarnaast dat, met uitzondering van de ChristenUnie, geen partij expliciet steun uitspreekt voor sociale en geesteswetenschappen. De meeste partijen richten hun investeringen vooral op de bètawetenschappen, zoals informatica (met name kunstmatige intelligentie), technische disciplines en wiskunde, waarbij de economische meerwaarde beter zichtbaar en voorspelbaar is.

Internationalisering

Op het gebied van internationalisering valt op dat de meeste partijen kritisch zijn over de instroom van internationale studenten en deze willen reguleren of beperken. Alleen enkele partijen, zoals de PvdD, Volt en D66, spreken zich expliciet uit voor het aantrekken een behouden van internationaal talent en het bevorderen van wetenschappelijke diversiteit.

Onderwijs

Acht van de veertien partijen besteden in hun programma expliciet aandacht aan toegankelijkheid van het onderwijs, het versterken van basisvaardigheden en het terugdringen van onderwijsongelijkheid. Daarbij is een duidelijk links-rechts onderscheid zichtbaar, met name waar het gaat om investeringen in kansengelijkheid. Dit verschil is vooral terug te voeren op uiteenlopende ideologische opvattingen over gelijkheid: waar rechtse partijen ongelijkheid in de maatschappij als een natuurlijk en soms wenselijk verschijnsel beschouwen, streven linkse partijen juist naar meer gelijkheid. Onderwijs wordt daarbij gezien als een belangrijk middel om ongelijkheid te verminderen. De uiterst rechtse partijen zijn het meest kritisch ten aanzien van wetenschap en onderzoek.

Deze analyse laat zien dat wetenschap en onderwijs bij veel partijen op de agenda staan, maar dat de uitwerking en focuspunten sterk uiteenlopen. Door inzichtelijk te maken waar partijen de accenten leggen, hopen we bij te dragen aan een goed geïnformeerde keuze van kiezers – en aan een toekomst waarin wetenschap, onderwijs en internationalisering breed worden gedragen in het politieke debat.